Taubes odkrywa w swojej książce mniej znane kulisy funkcjonowania Komisji McGoverna i jej zainteresowania nową hipotezą o szkodliwości tłuszczów. Jak opisywał to dziennikarz śledczy,William Broad, w magazynie Science w 1979 roku, na koniec lat 70-tych planowana była w Senacie USA reorganizacja, w wyniku której Komisja McGoverna wraz z końcem odnawianej co 2 lata kadencji miała zostać zredukowana do roli podkomisji w ramach Komisji ds. Rolnictwa. Ogłoszenie Celów żywieniowych stanowiło dla senatora McGoverna i jego kolegów ostatnią deskę ratunku przed zbliżającą się degradacją. Można więc powiedzieć, że podejmując temat „zdrowego żywienia” senatorowie wykazali troskę nie tylko o zdrowie Amerykanów, ale także o własną pozycję. W rozmowie z Broadem, Cortez Enloe, redaktor pisma „Nutrition Today”, podsumował motywację senatorów następująco: „Walczyli o przetrwanie, bo zbliżał się koniec kadencji.”
Efekt kuli śniegowej
Jak pokazuje Taubes, ogłoszenie Celów żywieniowych zamieniło kontrowersję naukową w zagadnienie polityczne, czego beneficjentami był Ancel Keys i jego hipoteza. W realizację Celów automatycznie zaangażowały się wszystkie agendy rządu federalnego, spośród których kluczową rolę odegrało amerykańskie Ministerstwo Rolnictwa, które opracowało w 1980 roku pierwszą oficjalną niskotłuszczową piramidę żywieniową. Później, bo w roku 1986, Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) opracował Narodowy Program Edukacji o Cholesterolu (NCEP), w którym sformułowano po raz pierwszy oficjalne zalecenia odnośnie „zdrowych” poziomów cholesterolu u człowieka.
Taubes pokazuje, że działania administracji państwowej natychmiast wsparła zinstytucjonalizowana medycyna (American Medical Association, American Academy of Sciences) oraz te korporacje, dla których nowa polityka „prozdrowotna” była „dobra dla interesów” (Kellogg, Merck i American Home Products). Stopniowo usuwano tłuszcz z takich produktów jak herbatniki, chipsy i jogurty, do których dla zachowania walorów smakowych dodawano wysokofruktozowy syrop kukurydziany (high frucose corn syrup). Na rynek trafiły substytuty tłuszczu takie jak olestra firmy Procter & Gamble. Zalegalizowanie hipotezy tłuszczowo- cholesterolowej dało impuls do rozwoju nowych gałęzi usług, takich jak dietetyka i doradztwo żywieniowe, skupionych na metodach zarządzania kaloriami. Sklasyfikowanie otyłości jako efektu obżarstwa i lenistwa otworzyło przestrzeń dla rozwoju psychologii żywienia. Skoro ludzie tyją, to znaczy, że nie potrafią kontrolować swoich nawyków żywieniowych. A to uznano za wymagający interwencji problem psychologiczny. Wokół niskotłuszczowego myślenia zaczęły organizować się ruchy społeczne i konsumenckie grupy lobbingowe. Szczególnie agresywną działalność prowadziła organizacja o nazwie Center for Science in the Public Interest popularyzująca żywienie wegetariańskie. Działacze tej organizacji zmusili w latach 80-ych sieć McDonald’s do wycofania z użycia tradycyjnych tłuszczów zwierzęcych i oleju kokosowego na rzecz olejów roślinnych (tłuszczów wielonienasyconych).
Co ciekawe, jeszcze w 1984 roku Narodowy Instytut Zdrowia musiał zorganizować tzw. „Konferencję Konsensusu”, bo wciąż było zbyt wielu badaczy i lekarzy, którzy nie chcieli uznać i praktykować forsowanych odgórnie dogmatów niskotłuszczowych. W konferencji wzięło udział ponad 600 uczestników, a debata uwidoczniła to, czego organizatorzy obawiali się najbardziej, czyli całkowity brak zgody. Byli oni jednak na to przygotowani: na potrzeby mediów opublikowano jednolity komunikat z posiedzenia o potrzebie obniżania cholesterolu przez dietę i środki farmakologiczne, który został opracowany jeszcze zanim konferencja się zaczęła. Po latach, Daniel Steinberg, szef panelu ekspertów na konferencji, powiedział: „Gdybyśmy rzeczywiście mieli konsensus, nie byłoby potrzeby organizować Konferencji Konsensusu”.
Nauka miała nadgonić
Zaraz po tym, jak politycy ustalili fakty naukowe odnośnie zdrowotnych właściwości żywienia niskotłuszczowego, naukowcy mieli dostarczyć dowodów na słuszność podjętych decyzji. Pomiędzy rokiem 1980 a 1984 Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) opublikował wyniki czterech badań, rozpoczętych jeszcze w latach 70-tych, którymi objęto populacje Puerto Rico, Honolulu, Framingham i Chigago. Miały one wykazać ponad wszelką wątpliwość korzyści zdrowotne wynikające z niskotłuszczowego, niskocholesterolowego odżywiania. Jednak żadne z tych badań tego nie dowiodło. Okazało się, na przykład, że mężczyźni, którzy zachorowali na serce jedli nieznacznie więcej tłuszczów, w tym tych nasyconych, niż ci, którzy nie zachorowali na serce. Ale ci mężczyźni, którzy zmarli w wyniku choroby, jedli nieco mniej tłuszczów nasyconych niż ci, którzy nie zmarli. Badacze przyznali, że w świetle propagowanych zaleceń żywieniowych taka sytuacja stanowiła problem.
Niemal wszystkie badania nieodmiennie wykazywały korelację między niskim poziomem cholesterolu a wystąpieniem choroby nowotworowej. Najczęstszy związek występował między niskim poziomem cholesterolu a nowotworem okrężnicy. W przypadku badania Framingham Study zauważono, że mężczyźni z poziomem cholesterolu poniżej 190 trzy razy częściej chorowali na raka okrężnicy niż mężczyźni z poziomem cholesterolu powyżej 220. Dodatkowo mężczyźni z niskim poziomem cholesterolu byli niemal dwa razy bardziej narażeni na wystąpienie u nich jakiegokolwiek nowotworu niż mężczyźni z poziomem cholesterolu powyżej 290. Takie rezultaty spotykały się ze „zdziwieniem i rozczarowaniem” wśród pracowników Narodowego Instytutu Zdrowia.
W pierwszej połowie lat 80-tych ukazały się wyniki dwóch dużych i kosztownych projektów badawczych zrealizowanych przez National Heart, Lung and Blood Institute. Pierwsze z nich pn. Multi Risk Factor Intervention Trial (MRFIT) miało wykazać korzyści zdrowotne wynikające z niepalenia papierosów, niskiego cholesterolu i niskiego ciśnienia krwi. Jednak wyniki tego projektu także nie spełniły oczekiwań badaczy. Okazało się bowiem, że więcej zgonów wystąpiło wśród osób, które zgodnie z zaleceniami rzuciły palenie, stosowały niskotłuszczową dietę i przyjmowały leki obniżające ciśnienie, niż wśród tych pacjentów, którym pozwolono kontynuować swoje zachowania i nawyki. W październiku 1982 badanie zostało zwięźle podsumowane przez „Wall Street Journal”, który donosił: „Atak Serca: Porażka Badań”. W 1997 roku badacze ujawnili, że w badaniu MRFIT okazało się, że w grupie eksperymentalnej, w której było mniej palaczy, wystąpiło więcej przypadków raka płuc niż w grupie kontrolnej. W zasadzie jedyny wniosek z badań był taki, że spożycie tłuszczu chroni przed nowotworem.
Drugim ważnym projektem badawczym z początku lat 80-tych był badanie pn. Lipid Research Clinics Coronary Primary Prevention Trial (LRC-CPPT). Wykazało ono, że stosowanie cholestyraminy, leku obniżającego cholesterol, redukuje jego poziom o 4%, co zmniejsza ryzyko zgonu w wyniku ataku serca o 0.2 % w okresie 10 lat. Taki rezultat uznano za sukces i na jego podstawie sformułowano założenie, że skoro leki obniżające cholesterol zapobiegają zawałowi serca, to dieta obniżająca cholesterol, powinna działać tak samo. To na podstawie tych rezultatów, Basil Rifkind, kierownik badania LRC-CPPT, ogłosił w magazynie Time w 1984 roku, że ustalono ponad wszelką wątpliwość „iż dieta oraz leki obniżające cholesterol zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej i zawału serca.”
Jednak po latach Rifkind tłumaczył, że nie sposób było wykonać badania potwierdzającego ponad wszelką wątpliwość skuteczność diety niskotłuszczowej z uwagi na wysokie koszty takiego przedsięwzięcia. I dlatego zwolennicy hipotezy tłuszczowo-cholesterolowej musieli wykorzystać nawet takie mizerne rezultaty, jak te osiągnięte w badaniu LRC-CPPT. „świat nie jest doskonały. Dane niepodważalne są nieosiągalne, dlatego trzeba robić, co można na podstawie tego, co jest dostępne,” wyznał Rifkind.
Nie ma jeszcze komentarzy